არსებობის განმავლობაში ცეცხლსასროლმა იარაღმა ევოლუციის დიდი გზა გაიარა. ხელით დასატენი მუშკეტებიდან უზუსტეს სნაიპერულ შაშხანებამდე. ხშირ შემთხვევაში ახალი ტიპის და დანიშნულების იარაღის შექმნას საბრძოლო მოქმედებები და მათი წარმოების სპეციფიკა განაპირობებს.
იარაღიდან გასროლას თითქმის ყოველთვის ორი ფაქტორი სდევს თან – სროლის ხმა და ლულიდან გამოსული ცეცხლის ალი. მსოფლიოს არმიებში ცეცხლსასროლი იარაღის ფართო გავრცელების პირველ ეტაპზე, ამ ფაქტორებს ყურადღებას არავინ აქცევდა. პირიქით – მიჩნეული იყო რომ ორივე მათგანი მოწინააღმდეგეზე ფსიქოლოგიურ ზემოქმედებას მოახდენს და მის დემორალიზაციას შეუწყობს ხელს.
ხმაურის და ცეცხლის ალის `მოშორების~ საჭიროება შედარებით გვიან წარმოიშვა. მტრის ზურგში მოქმედებისას და დივერსიული ოპერაციების ჩატარებსას, ზედმეტი ხმაური – მათ შორის გასროლის ხმა არავის ჭირდებოდა. დღის წესრიგში უხმო იარაღის შექმნის აუცილებლობა დადგა.
ცეცხლსასროლი იარაღიდან სროლისას ხმის წარმოქმნას რამდენიმე გარემოება განაპირობებს. დენთის წვისას, დროის მნირე მონაკვეთში დიდი მოცულობის ენერგიის გამონთავისუფლება ხდება. დენთის გაფართოებული აირები ტყვიას აწვებიან და ლულიდან გამოტყორცნიან მას. ამ დროს მისი სიჩქარე ბგერისას აღემატება და ჰაერის მასაში ზებგერითი სიჩქარით შეჭრილი ტყვია დარტყმით ტალღებს წარმოქმნის. დაახლოებით იგივე ხდება როდესაც სამხედრო თვითმფრინავი ზებგერით სიჩქარეს აჭარბებს.
ტყვიის შემდეგ, ლულიდან გამოსული დამწვარი დენთის აირები ე.წ. სალულე ტალღას ქმნიან. გასროლისას ხმის წარმოქმნას სწორედ ეს ორი _ სალულე და დარტყმითი ტალღები განაპირობებენ. მათ ემატება თავად იარაღის მექანილურ ნაწილების და მექანიზმების მოძრაობით წარმოქმნილი ხმა. ღია ლანდშაფტის პირობებში, მისი გაგონება 40-50 მ-ის რადიუსში შეიძლება.
ამ სამივე ფაქტირუს მოქმედების ერთობლიობას, ადამიანის ყური სროლის ხმათ აღითქვამს.
სხვადასხვა ტიპის მაყუჩების შიდა კონსტრუქცია.
სროლის ხმის ჩამხშობი მოწყობილობები 19-ე საუკუნის ბოლოს გამოჩნდნენ. პირველი პატენტი მაყუჩზე 1894 წლის 20 მარტს შვეიცარიელმა ინჟინერმა ეპლიმ მიიღო. მოგვიანებით, 1899 წელს კიდევ ერთი პატენტი დანიელ მეიარაღეებზე – ბერენესსა და სიგბიერსენზე გაიცა. დოკუმენტი მიღების მიუხედავად, ვერ ერთმა მათგანმა მოქმედი ეგზემპლიარის შექმნა ვერ შესძლო.
პირველი მოქმედი მაყუჩი ტყვიამფრქვევის გამომგონებელმა, ჰაირემ სტივენს მაქსიმმა შექმნა. საკუთარ მაყუჩებს მაქსიმი დიდი წარმატებით ჰყიდიდა, მათ შორის მეფის რუსეთშიც. განსაკუთრებული პოპულარობით მაყუჩები მონადირეებში სარგებლობდნენ. აცილების შემთხვევაში, სროლის ხმა მიზანში ამოღებულ ნადირს და ფრინველს არ აფრთხობდა.
სამხედროები მაყუჩებით აქტიურად 1920-იანი წლების ბოლოს დაინტერესდნენ. პირველმა მსოფლიო ომმა, უხმო სროლის მოწყობილობების საჭიროება ცალსახად აჩვენა. მაყუჩებს განსაკუთრებით მზვერავები და დივერსანტები საჭიროებდნენ.
პირველი მაყუჩები წითელ არმიაში 1930-იანი წლების ბოლოს გამოჩნდნენ. БраМит-ის სახელით ცნობილი მოწყობილობა, მოსინის შაშხანებისთვის იყო გამიზნული.
БраМит 7.62X54 კალიბრის სპეციალურ ვაზნებს საჭიროებდა, რომლებშიც დენთის წონა სტანდარტული 3.6 გრამიდან 0.8 გრამამდე იყო შემცირებული. შედეგად, ლულიდან გამოსვლისას ტყვია უკვე ბგერამდელი სიჩქარით მოძრაობდა და ზებგერითისგან განსხვავებით დარტყმით ტალღებს აღარ ქმნიდა.
სროლის ხმაურის წარმომქმნელ მეორე ფაქტორის _ სალულე ტალღის ჩახშობა უშუალოდ მაყუჩით ხდებოდა. მაყუჩების თანამედროვე მოდელების მსგავსად, ცილინდრული ფორმის БраМит-ი გაფართოებულ გაზებს სპეციალური კამერებით ახშობდა.
